Udziały w spółce dla pracowników

 
Jakie skutki podatkowe ma umożliwienie pracownikom objęcia udziałów w spółce, będącej pracodawcą po preferencyjnej cenie? Po ostatnich zmianach w ustawie o podatku dochodowym sprawa jest jasna w odniesieniu do akcji. Zgodnie z nowym brzmieniem art 24 ust. 11 PIT, w przypadku obejmowania akcji w spółce akcyjnej w wyniku realizacji zdefiniowanego tamże programu motywacyjnego i w przypadu rożnicy pomiędzy rynkową wartością tychże akcji, a ich ceną emisyjną, nie rozpoznaje się przychodu na dzień ich objęcia, ale dopiero na dzień ich zbycia, choć będzie to niestety przychód ze stosunku pracy, a nie z tzw. zysków kapitałowych. Jest zatem lepiej (bo nie ma przychodu z częściowo nieodpłatnego świadczenia na dzień objęcia akcji, ale i gorzej (bo opodatkowanie na dzień zbycia będzie progresywne).

Ale co z udziałami w spółce z o.o.? Rzekome preferencje opisane wyżej do udziałów zastosowania nie mają, bo też niemal nie zadaża się, aby programy motywacyjne robić na udziałach w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Jest ku temu kilka powodów. Udziały nie mogą być notowane na giełdzie, a zatem nie będą nigdy płynne i nie będą miały bieżącej rynkowej wyceny. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie istnieją instytucje kapitału docelowego lub warunkowego, warrnatów subskrypcyjnych czy emisyjnych, które z powodzeniem wykorzystywane są właśnie w programach motywacyjnych. Tyle, że odpowiednie uregulowania umowy spółki lub uchwał walnego zgromadzenia, a także umów z pracownikami, mogą te rozwiązania z powodzeniem zastąpić, a system opcji PUT (odkupu udziałów na żądanie pracownika przez spółkę lub dominującego udziałowca) może zastąpić brak giełdowej płynności. Pozostaje jednak problem jak to opodatkować? Do niedawna nikt nie miał watpliwości. Pracownicy obejmują sobie udziały po wartości nominalnej i na ten dzień nie identyfikują żadnego przychodu. Identyfikują go jednak na dzień ewentualnej sprzedaży, a źródłem przechodów są owe zyski kapitałowe, opodatkowane płaską stawką 19%. Dzisiaj jednak kwestia ta nie jest tak oczywista. Po pierwsze bowiem powstaje problem ewentualnych świadczeń częściowo odpłatnych. W przypadku gdy pomiędzy nominalną wartością udziałów, a ich domniemaną wartością rynkową istnieje istotna rozbieżność, organy podatkowe uważają że należy tu zidentyfikować dochód z owych świadczeń częściowo odpłatnych. Ale sądy administracyjne stoją na zgoła odmiennym stanowisku, przyjmując, że brak jest uzasadnienia dla opodatkowania takiego dochodu w momencie objęcia udziałów (m.in. II FSK 2089/15, II FSK 1792/15, III SA/Wa 1137/16, I SA/Gl 786/15, III SA/Wa 2538/14, I SA/Po 1043/16). Sprawy nie ułatwia nowa treść art. 10 ust. 4 PIT który stanowi, że przychody uzyskane z realizacji praw z papierów wartościowych lub z pochodnych instrumentów finansowych uzyskanych w następstwie objęcia lub nabycia tych praw jako świadczenie w naturze lub nieodpłatne świadczenie będą zaliczane do tego źródła przychodów, w ramach którego zostały uzyskane (np. jako przychód z umowy o pracę). Ani słowa o udziałach!

Wnioski:

Pomimo obaw wielu doradców podatkowych, iż objęcie przez pracowników udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością na preferencyjnych warunkach może wiązać się z podwójnym opodatkowaniem (raz jako nieodpłatne świadczenie, a drugi raz przy ich zbyciu), wydaje się, żę na chwilę obecną istnieją silne argumenty przemawiające za dotychczasową praktyką ugruntowaną w orzecznictwie, czyli brak opodatkowania w chwili objęcia udziałów i podatek od zysków kapitałowych w chwili zbycia. Tak zróżnicowany sposób opodatkowania dochodów z akcji i udziałów podkreślił też sąd administracyjny w jednym ze swoich orzeczeń:

W ocenie Sądu, stanowiska Ministra Finansów nie wspiera odwołanie się do art. 24 ust. 11 PDoFizU. Brak tożsamej regulacji (art. 24 ust. 11) odnoszącej się do objęcia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, nie oznacza jeszcze że opodatkowanie przychodu następuje już w momencie objęcia udziałów, poniżej ich wartości rynkowej. Wprowadzenie odrębnej regulacji dotyczącej momentu powstania przychodu z tytułu objęcia akcji związane jest z przede wszystkim z odmiennym sposobem wyceny wartości rynkowej akcji i udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jako praw majątkowych zbywalnych.